Zadanie ochrony i troski o małe i dorastające dzieci spoczywa na całym Kościele, ale w sposób szczególny na jego pasterzach, którzy winni je wykonywać. Przypomniał o tym Franciszek w liście apostolskim motu proprio „Come una madre amorevole” [Jak kochająca matka], ogłoszonym w Watykanie 4 czerwca.
Wprowadza w nim odpowiedzialność służbową biskupów, eparchów katolickich Kościołów wschodnich i innych duchownych, sprawujących władzę w Kościele lokalnym, za zaniedbania w tym zakresie, zwłaszcza za niepodejmowanie działań w razie stwierdzenia jakichkolwiek nadużyć wobec nieletnich. Ojciec Święty stwierdził, że biskupi reagujący opieszale na poważne przestępstwa duchownych będą usuwani z urzędu.
W dokumencie tym Franciszek zwraca uwagę, że wśród „poważnych przyczyn” powodujących usunięcie biskupa z urzędu znajduje się opieszałość w sprawowaniu swojego urzędu, zwłaszcza w odniesieniu do przypadków dotyczących nadużyć seksualnych wobec nieletnich i dorosłych osób niepełnosprawnych, przewidzianych przez Motu Proprio Sacramentorum Sanctitatis Tutela ogłoszonym przez Jana Pawła II i uaktualnionym przez Benedykta XVI.
LIST APOSTOLSKI MOTU PROPRIO OJCA ŚWIĘTEGO FRANCISZKA „COME UNA MADRE AMOREVOLE” z 4 czerwca 2016
Kościół jak kochająca matka kocha wszystkie swe dzieci, ze szczególną jednak miłością troszczy się i chroni te najmniejsze i bezbronne: jest to zadanie, które sam Chrystus powierza każdej Wspólnocie chrześcijańskiej w całej jej pełni. Świadom tego Kościół z czujną troskliwością poświęca się ochronie najbardziej narażonych dzieci i nastolatków.
To zadanie ochrony i opieki spoczywa na całym Kościele, ale w sposób szczególny musi być ono wykonywane za pośrednictwem jego Pasterzy. Dlatego biskupi diecezjalni, eparchowie i ci, którzy są odpowiedzialni za Kościół partykularny, winni wykazywać szczególną sumienność w chronieniu tych, którzy wśród powierzonych im osób są najsłabsi.
Już prawo kanoniczne przewiduje możliwość usunięcia z urzędu kościelnego „z poważnych przyczyn”: dotyczy to także biskupów diecezjalnych, eparchów i tych, którzy są zrównani z nimi w prawie (por. kan. 193 § 1 KPK, kan. 975 § 1 KKKW). Niniejszym listem pragnę uściślić, że wśród wspomnianych poważnych przyczyn” znajduje się niedbałość biskupów w sprawowaniu ich urzędu, zwłaszcza w odniesieniu do przypadków nadużyć seksualnych, dokonywanych na narażonych na to małoletnich i dorastających, o których to przypadkach wspomina motu proprio „Sacramentorum Sanctitatis Tutela”, ogłoszone przez św. Jana Pawła II i uzupełnione przez mego umiłowanego poprzednika Benedykta XVI. W takich przypadkach będzie obowiązywać następująca procedura.
Artykuł 1
§ 1. Biskup diecezjalny, eparcha lub ten, kto – nawet czasowo – ponosi odpowiedzialność za Kościół partykularny albo za inną wspólnotę wiernych zrównaną z nim w rozumieniu kan. 368 KPK i kan. 313 KKKW, może być w sposób prawny usunięty ze swego stanowiska, jeśli wskutek zaniedbania wydarzyły się lub pominięto czyny, które wyrządziły poważne szkody innym, zarówno gdy chodzi o osoby fizyczne, jak i o całą wspólnotę. Szkoda taka może być fizyczna, moralna, duchowa lub majątkowa.
§ 2. Biskup diecezjalny lub eparcha może zostać usunięty tylko wtedy, gdy obiektywnie okaże się, że w bardzo poważnym stopniu nie wykazał się sumiennością, wymaganą od jego urzędu duszpasterskiego, nawet jeśli nie było w tym jego poważnej winy moralnej.
§ 3. W przypadku nadużyć wobec małoletnich lub dorastających wystarczy, jeśli był to poważny brak sumienności.
§ 4. Z biskupem diecezjalnym lub eparchą są zrównani wyżsi przełożeni instytutów zakonnych i stowarzyszeń życia apostolskiego na prawie papieskim.
Artykuł 2
§ 1. We wszystkich przypadkach, w których pojawiają się poważne oznaki tego, co przewiduje poprzedni artykuł, odpowiednia kongregacja Kurii Rzymskiej może rozpocząć badanie merytoryczne, informując o tym zainteresowanego i umożliwiając mu sporządzenie dokumentów i świadectw.
§ 2. Biskup otrzyma możliwość obrony, z której będzie mógł skorzystać w sposób przewidziany przez prawo. Wszystkie punkty badania zostaną mu oznajmione i zawsze będzie mógł spotkać się z przełożonymi kongregacji. Jeśli biskup nie wykaże w tej sprawie inicjatywy, to wspomniane spotkanie zaproponuje mu sama dykasteria.
§ 3. W następstwie argumentów przedstawionych przez biskupa kongregacja może postanowić przeprowadzić dodatkowe dochodzenie.
Artykuł 3
§ 1 Przed podjęciem właściwej decyzji kongregacja będzie mogła spotkać się, zależnie od okoliczności, z innymi biskupami lub eparchami należącymi do konferencji biskupiej lub do Synodu Biskupów Kościoła sui iuris, których członkiem jest zainteresowany biskup lub eparcha, w celu przedyskutowania przypadku.
§ 2. Kongregacja podejmuje swe ustalenia po zebraniu się na zwykłej sesji.
Artykuł 4
W razie uznania za właściwe usunięcie biskupa kongregacja ustali, na podstawie okoliczności danego przypadku, czy:
1) wydać w jak najkrótszym czasie dekret o usunięciu,
2) zachęcić po bratersku biskupa do ogłoszenia swego ustąpienia w ciągu 15 dni. Jeśli biskup nie udzieli odpowiedzi w przewidzianym terminie, kongregacja będzie mogła ogłosić dekret o usunięciu.
Artykuł 5
Decyzja kongregacji, o której mowa w artykułach 3-4, winna być poddana szczególnemu zatwierdzeniu przez Biskupa Rzymu, który przed podjęciem ostatecznego postanowienia zasięgnie opinii właściwego kolegium prawników, wyznaczonych w razie potrzeby.
Nakazuję, aby to wszystko, co postanowiłem niniejszym listem apostolskim w formie motu proprio, było przestrzegane we wszystkich jego częściach, mimo ewentualnych przepisów przeciwnych, także jeśli zasługuje na szczególną wzmiankę, oraz zarządzam, aby zostało to ogłoszone w komentarzu oficjalnym w „Acta Apostolicae Sedis” i promulgowane w dzienniku „L’Osservatore Romano”, wchodząc w życie z dniem 5 września 2016 roku.
W Watykanie, 4 czerwca 2016
FRANCISZEK