Pierwsze zakony i diecezje w Polsce opracowały programy ochrony dzieci i młodzieży przed przemocą. O doświadczeniach tych dyskutowano 24 października w Warszawie podczas sesji pt. “Kościół wobec problemu wykorzystania seksualnego małoletnich – system profilaktyki w budowie”. Zorganizowano ją w ramach 14. Ogólnopolskiej Konferencji Pomoc Dzieciom – ofiarom przestępstw.
Zalecenie, aby w diecezjach oraz zakonach, które specjalizują się w edukacji, opiece i duszpasterstwie dzieci i młodzieży opracowano programy zapobiegania ewentualnym nadużyciom znalazło się w dokumencie Konferencji Episkopatu Polski pt. „Prewencja nadużyć seksualnych wobec dzieci i młodzieży i osób niepełnosprawnych w pracy duszpasterskiej i wychowawczej Kościoła w Polsce”.
Dokument ten, jak zauważył o. Adam Żak SJ, jest jeszcze wciąż mało znany w świadomości społecznej choć ukazał się w tym samym czasie, co Wytyczne Episkopatu dotyczące procedur postępowania w przypadku nadużyć popełnionych przez duchownych. To dokument komplementarny do tych Wytycznych – podkreślił koordynator KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży. Jego celem jest m.in. wyeliminowanie ryzyka wykorzystania seksualnego w pracy duszpasterskiej, pomoc w ochronie granic intymności psychicznej i fizycznej.
Ojciec Żak zwrócił też uwagę, iż zgodnie z zaleceniami zawartymi w dokumencie Episkopatu o prewencji, wszystkie dzieła prowadzone przez jednostki organizacyjne Kościoła podejmujące pracę z dziećmi i młodzieżą oraz z osobami niepełnosprawnymi umysłowo są zobowiązane do przyjęcia i stosowania przejrzystych procedur prewencji nadużyć seksualnych. Wychowawcy, opiekunowie i animatorzy powinni otrzymać odpowiednie przeszkolenie oraz zobowiązać się pisemnie do przestrzegania kodeksu zachowań obowiązujących w danym miejscu. Przy zatrudnianiu wychowawca musi przedstawić pracodawcy zaświadczenie o niekaralności. “Kultura dyskrecji musi przekształcić się w kulturę przejrzystości” – podkreślił koordynator KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży.
Dr Anna Seredyńska z Akademii Ignatianum w Krakowie przeanalizowała 6 dokumentów opracowanych przez zgromadzenia zakonne i diecezje w Polsce. Zawierają one zarówno zasady postępowania w przypadku nadużyć ale też “kodeksy dobrych praktyk”, które mają charakter profilaktyczny. – Choć są napisane często językiem prawniczym to dokumenty te choć niedoskonałe, stanowią dobry punkt startu do wypracowania nowych rozwiązań – zauważyła w dyskusji s. Karina Katarzyna Baca, dyrektorka przedszkola prowadzonego przez nazaretanki w Kalwarii Zebrzydowskiej.
W Polsce jako jedni z pierwszych własne “Zasady postępowania służące ochronie i zabezpieczeniu małoletnich” opracowali w 2013 r. misjonarze oblaci Maryi Niepokalanej. W 2015 r. salezjanie wprowadzili “Normy i zasady ochrony małoletnich w praktyce wychowawczej Towarzystwa Salezjańskiego Inspektorii Krakowskiej”. Rok później również księża michalici opracowali “Normy i zasady ochrony dzieci i młodzieży w praktyce wychowawczej i duszpasterskiej Zgromadzenia św. Michała Archanioła”.
Natomiast w 2017 r. Urszulanki Unii Rzymskiej wprowadziły w życie “Zasady ochrony dzieci, młodzieży i innych podopiecznych obowiązujące w Prowincji ” a Zgromadzenie Sióstr Najświętszej Rodziny z Nazaretu (nazaretanki) “Zasady i normy ochrony małoletnich oraz osób nieporadnych przed przemocą “Kodeks bezpieczeństwa”. Oba te zgromadzenia prowadzą cenione w całej Polsce placówki edukacyjne.
Spośród polskich diecezji, jako pierwsza własny program profilaktyki nadużyć opracowała diecezja rzeszowska. Zawarto go w dokumencie pt. “Normy i zasady ochrony małoletnich w praktyce wychowawczej Diecezji Rzeszowskiej” wydanym w 2017 r.
Zdaniem ks. Łukasza Kniecia, duszpasterza młodzieży z diecezji opolskiej, opracowywanie i wdrażanie programów profilaktycznych napotyka trudności głównie z powodów mentalnych, choć czasem również – strukturalnych. Stąd można czasem jeszcze usłyszeć, że “Nie ma problemu, a jak jest to marginalny”, “Nie ma powodów, by wprowadzać programy profilaktyczne, radzimy sobie bez nich”. Dr Seredyńska w dyskusji przypomniała, iż istotą profilaktyki jest uczenie pozytywnych zachowań, a nie tylko zapobieganie złym.
Według dr Moniki Sajkowskiej, prezes Fundacji Dajemy Dzieciom Siłę, która była organizatorem ogólnopolskiej konferencji w PKiN w Warszawie, działania Kościoła na rzecz profilaktyki to ważny temat gdyż Kościół odgrywa dużą rolę w edukacji. – Działania systemowe jakie podejmuje Kościół, wyprzedzają działania innych instytucji. To bardzo ciekawy proces i doświadczenie – stwierdziła dr Sajkowska.
W 14. Ogólnopolskiej Konferencji Pomoc Dzieciom – ofiarom przestępstw, jaka odbyła się w dniach 23-24 października w Warszawie wzięło udział ok. 500 specjalistów, w tym m.in. wychowawców, psychologów, prawników, policjantów, kuratorów. Od kilku lat uczestniczą w niej także przedstawiciele Centrum Ochrony Dziecka przy Akademii Ignatianum w Krakowie.
awo