Drugi dzień konferencji poświęcony został w całości doświadczeniom polskim. Na pytanie „Co wiemy na temat problemu wykorzystywania seksualnego dzieci w Polsce?” odpowiedziała dr Monika SAJKOWSKA z Fundacji Dzieci Niczyje.
Monika Sajkowska, doktor socjologii, jest prezeską zarządu Fundacji Dzieci Niczyje. Autorka badań oraz publikacji naukowych i popularnonaukowych dotyczących problemu krzywdzenia dzieci. Redaktorka naczelna kwartalnika naukowego „Dziecko Krzywdzone. Teoria, badania, praktyka”, wydawanego przez Fundację Dzieci Niczyje od 2002 r.
Na wstępie stwierdziła, że w obrazie problemu wykorzystywania seksualnego dzieci są liczne sfery niewiedzy. Należą do niech rejestry instytucjonalne, dane wiktymologiczne w statystykach, badania na próbach reprezentatywnych oraz trendy doświadczeń i postaw. Jest to spowodowane tym, że problem jest „nowy”, trudny i brakuje jego instytucjonalizacji.
Wskazała, że problem jest społeczny w wymiarze obiektywnym i subiektywnym. Obydwa te wymiary łączą się w różnych konfiguracjach (problem jawny, fałszywy i ukryty). Dr Sajkowska przedstawiła kolejne fazy procesu rozwoju problemu społecznego:
Ukryty problem – niewiedza, zaprzeczanie
- faza Ujawnianie
- faza Legitymizacja
- faza Instytucjonalizacja
- faza Opozycja
- faza Redefiniowanie.
Wskazała, że w Polsce warunki do odblokowania problemu powstały dopiero po roku 1989. Odwołując się do wyników badań sondażowych przedstawiła poziom subiektywnych odczuć dotyczących zmiany w negatywnych zachowaniach rodziców wobec dzieci w ostatniej dekadzie (66 procent uznało, że wykorzystywanie seksualne dzieci zdarzą się coraz częściej) . Dane zestawiła ze średnią miesięczną liczbą artykułów nt. wykorzystywania seksualnego dzieci w latach 2002-2004 (gwałtownych wzrost w 2004)
Prezeska Fundacji Dzieci Niczyje przypomniała najważniejsze daty związane z dostrzeganiem problemu wykorzystywania dzieci w skali świata. W 1961 Henry Kempe opisał syndrom bitego dziecka, szesnaście lat później opisał symptomy wykorzystywania seksualnego dziecka. W Polsce w 1981 Maria Łopatkowa zarejestrowała Komitet Ochrony Praw Dziecka. Dziesięć lat później Alina Margolis-Edelman powołała Fundację Dzieci Niczyje. Dwukrotnie, w latach 2001 i 2010 przeprowadzono kampanię „Zły dotyk”. „Z problemem nadal nie udało nam się uporać” – powiedziała dr Sajkowska.
Dalej zwróciła uwagę na dylematy definicyjne dotyczące wykorzystania seksualnego dzieci, odnoszące się do pojęć „dziecko” „seksualność” i „wykorzystywanie”. Ukazała też ewolucję prawnej ochrony dzieci przed wykorzystywaniem seksualnym w Polsce:
- Nowe środki karne
- Nowe przestępstwa
- Zaostrzenie kar
- Podniesienie granicy wieku ochrony dziecka
- Ochronny tryb przesłuchiwania dzieci
- Wyłączenie zatarcia skazania
- Przedawnienie
Przytoczyła definicję wykorzystania seksualnego dzieci ustaloną przez WHO w roku 1999:
„Włączenie dziecka w aktywność seksualną, której nie potrafi ono w pełni zrozumieć i udzielić na nią świadomej zgody lub do której nie dojrzało i nie może zgodzić się w ważny prawnie sposób.
Z wykorzystaniem seksualnym mamy do czynienia w sytuacji, gdy taka aktywność wystąpi pomiędzy dzieckiem a dorosłym lub innym dzieckiem, jeśli ze względu na różnice wieku bądź stopnia rozwoju pozostają w relacji opieki, zależności, władzy.
Celem takiej aktywności jest zaspokojenie potrzeb innej osoby”. Wskazała na rozróżnienie na zachowania z kontaktem fizycznym i bez kontaktu.
Omówiła następnie problemy i trudności związane z danymki dotyczącymi skali zjawiska i ich analizy, wymieniając m. in. czynniku je różnicujące. Zaprezentowała też wyniki badań prowadzonych przez różnych badaczy i ośrodki w Polsce.
Kolejną część swego wystąpienia dr Sajkowska poświęciła charakterystyce ofiar i sprawców. W odniesieniu do sprawców przedstawiła interesujące zestawienie stereotypów na ich temat z faktyczna charakterystyką.
W ostatniej części wystąpienia prezeska FDN przedstawiła dwanaście wymiarów profilaktyki oraz strategie działań zorientowane na sprawców i na ofiary (w tym również grupy ryzyka) .
Głównym celem wystąpienia dr Sajkowskiej było przedstawienie empirycznej wiedzy na temat problemu wykorzystywania seksualnego dzieci w Polsce, a także określenie obszarów niewiedzy i głównych przyczyn, które powodują, iż ciągle nie dość skutecznie zajmujemy się problemem wykorzystywania seksualnego dzieci, zarówno w wymiarze gromadzenia wiedzy, ale również w obszarach profilaktyki i przeciwdziałania.