„Wiemy niewiele, ale to nie jest niewiedza o pojedynczych faktach. Niewiele wiemy o skali zjawiska” – powiedział o. Adam Żak podejmując temat „Co wiemy nt. wykorzystywania seksualnego osób małoletnich w Kościele w Polsce?”
Nie znamy ilości sprawców oraz o ich profilu oraz ilości ofiar oraz brak nam wiedzy o ich doświadczeniach.
Fakt niewiedzy niepokoi z tego powodu, że ukrywa ona przed naszym sumieniem z jednej strony cierpienie i krzywdę, a z drugiej sprzeniewierzenie się i straszną niewierność. Skutki tej niewiedzy są bardzo negatywne. Jednak niewiedza jest to stan do przezwyciężenia!” – stwierdził o. Żak.
Jest jednak dobra wiadomość: rozpoczął się wstępny proces rozpoznania skali zjawiska. „Zbieram dane na temat tego, co wiadomo przełożonym kościelnym o wykorzystywaniu seksualnym osób małoletnich w podległych im jednostkach kościelnych – diecezjach i prowincjach zakonnych”.
Szef Centrum Ochrony Dziecka wyjaśnił, co zdecydowało o wybraniu do badań zjawiska okresu 1990 – 2013 r. Wskazał, że wynik ankiety, którą przygotował, może być mniej reprezentatywny dla lat 1990-2001, ponieważ dopiero od 2001 r. przełożeni kościelni są zobowiązani do informowania Stolicy Apostolskiej w przypadku uprawdopodobnienia się oskarżeń. Stwierdził również, że okres komunistyczny jest prawdopodobnie nie do zbadania, bo tworzenie i przechowywanie dokumentów było ryzykowne. Potwierdza to próba podjęta przez Jezuitów również w krajach byłego bloku: badanie archiwów nie przyniosło żadnych rezultatów.
O. Żak stwierdził, że każdy, kto ma choć trochę rozeznania w sprawach przestępstw o charakterze seksualnym wie, że poznanie ilości sprawców nie wystarczy, aby poznać skalę zjawiska. Zwrócił uwagę, że w świetle jego wiedzy recydywa jest raczej regułą niż wyjątkiem. Trzeba również poznać rozmiar krzywd wyrządzonych, w tym – na ile to możliwe – poznać ilość ofiar. „Tego nie dowiemy się z ankiet” – zauważył.
Koordynator KEP ds. ochrony dzieci i młodzieży zreferował, co dotychczas udało się zrobić i ustalić na gruncie polskim. „Mamy już ankietę i dane powoli spływają. I są szczere” – relacjonował. „Z pomocą życzliwej kancelarii adwokackiej do ponad 250 sądów rejonowych kompetentnych w sprawach tego rodzaju przestępstw. Odpowiedzi są bardzo zróżnicowane i zawierają niewiele danych przydatnych” – mówił dalej, przytaczając również powody, dla których sądy odmawiają niejednokrotnie udostępnienia danych.
Jedyna liczba pewna – od 2010 do 2013 przynajmniej 19 księży zostało skazanych za czyny seksualne z małoletnimi.
W związku z rozpoczęciem badań o. Żak przedstawił kilka postulatów:
- Skrócić proces decyzyjny w episkopacie (zatwierdzanie ankiety)
- Stworzyć system punktów kontaktowych dla osób pokrzywdzonych
- Rozpocząć dialog z pokrzywdzonymi
- Wyznaczenie członka KEP na delegata ds. wykorzystania seksualnego.
- Omówił również rodzaj informacji, jakie przyniesie przeprowadzana aktualnie ankieta.
o. Żak przez 9 lat był doradcą generała jezuitów i jego asystentem ds. Europy Wschodniej, a od 2008 r. także ds. Europy Środkowej. Współpracuje m.in. z prof. Hansem Zollnerem z Uniwersytetu Gregoriańskiego w Rzymie – współorganizatorem międzynarodowego sympozjum dla biskupów w Rzymie nt. rozwiązywania problemów pedofilii w Kościele oraz inicjatorem utworzonego wówczas Centrum Ochrony Dzieci.
O. Adam Żak SJ urodził się 18 listopada 1950 r. Bielsku Białej. Do Towarzystwa Jezusowego (jezuitów) wstąpił w 1966 r. w Starej Wsi, święcenia kapłańskie przyjął 15 czerwca 1976 r. w Neapolu z rąk kard. Corrado Ursi.
Studiował filozofię w Krakowie (1970-73), Monachium (Hochschule für Philosophie, 1977-79) i w Rzymie (1980-86); teologię w Neapolu (1973-77). W 1986 r. uzyskał doktorat z filozofii na Uniwersytecie Gregoriańskim w Rzymie (jego promotorem był prof. Carlo Huber SJ).
Od 1986 do 1996 r. wykładał m. in. historię filozofii współczesnej na Wydziale Filozoficznym TJ w Krakowie i współpracował z Wydziałem Filozoficznym Papieskiej Akademii Teologicznej (obecnie UPJP2), gdzie w latach 1991-1993 r. był członkiem redakcji półrocznika Wydziału Filozoficznego „Logos i Ethos”. Przez kilka semestrów prowadził także wykłady z filozofii dialogu w Kolegium Filozoficzno-Teologicznym Ojców Dominikanów w Krakowie. Od nowego roku akademickiego będzie prowadził wykłady z filozofii na Akademii Ignatianum w Krakowie
W latach 1990-1994 był rektorem Kolegium Jezuitów w Krakowie.
Od 11 sierpnia 1996 do 22 września 2002 był przełożonym Prowincji Polski Południowej Towarzystwa Jezusowego. W lipcu 2003 został powołany do Kurii Generalnej w Rzymie, gdzie od 27 września pełnił funkcję Doradcy Generała i Asystenta ds. Europy Wschodniej. W 2008 r., po utworzeniu nowej Asystencji Europy Środkowej i Wschodniej, został mianowany jej pierwszym Asystentem. Urząd ten pełnił do 3 września 2012 r.
Od 1989 r. był współinicjatorem zarejestrowanej w 1990 r. w Świdnicy Fundacji „Krzyżowa” dla Porozumienia Europejskiego. Od początku przez dwie kadencje był członkiem Rady Fundacji, od 1993 do 2003 r. był także członkiem jej zarządu. Od 1994 do 1999 r. był członkiem Rady Nadzorczej Międzynarodowego Domu Spotkań Młodzieży „Krzyżowa”. Od 2000 do 2003 r. był przewodniczącym Rady ds. Międzynarodowego Domu Spotkań Młodzieży „Krzyżowa”.
W 1993 r. był członkiem delegacji Stolicy Apostolskiej na konferencję przeglądową KBWE w Warszawie (1993) oraz trzykrotnie na seminaria KBWE (teraz OBWE). Uczestniczył w licznych sympozjach, seminariach i sesjach międzynarodowych w Polsce i w Niemczech. W 2000 r. dwukrotnie był członkiem delegacji Stolicy Apostolskiej na konferencje ministerialne Rady Europy: na 6. Konferencję Ministerialną nt. Polityki wobec Środków Masowego Przekazu (6th European Ministerial Conference on Mass Media Policy) oraz na 20. Sesję Stałej Konferencji Europejskich Ministrów Edukacji nt. Polityka Edukacyjna na Rzecz Demokracji Obywatelskiej i Spójnosci Społecznej: Wyzwania i Strategie dla Europy.
Opublikował liczne artykuły z zakresu filozofii dialogu, relacji judaizmu i chrześcijaństwa oraz analizy społecznej w pracach zbiorowych oraz w pismach zagranicznych i polskich. Bibliografia obejmuje kilkadziesiąt publikacji w tym książkę: Vom reinen Denken zur Sprachvernunft. Über die Grundmotive der Offenbarungsphilosophie Franz Rosenzweigs (Münchener philosophische Studien. Neue Folge 1. Bd.), Kohlhammer Stuttgart 1987.
22 czerwca 2013 r. został mianowany przez Konferencję Episkopatu Polski koordynatorem ds. ochrony dzieci i młodzieży. Ma koordynować realizację różnych wychowawczych programów prewencyjnych w zakresie ochrony przed pedofilią.