I. W dniach od 19. do 22. września 2021 r. odbyła się w Warszawie międzynarodowa Konferencja pt: Naszą wspólną misją jest ochrona dzieci Bożych. Zgromadziła ona przedstawicielki i przedstawicieli Kościoła katolickiego z ok. 20 krajów z Europy Środkowo-Wschodniej. Decyzję o zwołaniu tego spotkania poprzedziły i przygotowały kilkuletnie starania COD, które zakończyły się podjęciem inicjatywy przez Papieską Komisję ds. Ochrony Małoletnich (PCPM). Przygotowania do konferencji rozpoczęły się po spotkaniu COD z kard. O’Malley’em we wrześniu 2017 r. Wstępnie ustalono, że celem takiej konferencji powinno być:
a. danie impulsu do tego, by odpowiedzialni za Kościół w naszej części Europy zajęli się tematem wykorzystywania małoletnich dając adekwatną odpowiedź na ujawnienia i zgłoszenia oraz budując system prewencji.
b. stworzenie płaszczyzny regularnej współpracy pomiędzy naszymi kościołami oraz wymiana na temat budowania bezpiecznego środowiska dla małoletnich i bezradnych dorosłych.
Episkopat Polski pozytywnie odpowiedział na propozycję, aby to spotkanie odbyło się w Warszawie, i przyjął rolę współorganizatora tej konferencji.
II. Według relacji uczestników, głównym „owocem” konferencji był sam fakt spotkania, dzielenie się doświadczeniami i własną perspektywą. Przedstawiona na koniec konferencji propozycja współpracy spotkała się z pozytywną reakcją. Na pierwszy etap (ok trzech lat) koordynacji tą współpracą podjęło się Centrum Ochrony Dziecka przy AIK w Krakowie. COD już wcześniej uczestniczyło w różnych działaniach podejmowanych na zaproszenie z niektórych krajów Europy Środkowo-Wschodniej: z Ukrainy, Rosji, Białorusi, Albanii; nawiązało również żywe kontakty na Słowacją i w Czechach.
a. Pierwszym krokiem po konferencji było rozesłanie do wszystkich uczestników warszawskiej konferencji ankiety. Celem było skonkretyzowanie pól i metod współpracy. Respondenci otrzymali opracowane wyniki ankiety wraz z ich analizą. Dobrym prognostykiem wynikającym z ankiety jest wyrażona przez respondentów wola a nawet potrzeba współpracy w dziele ochrony osób małoletnich i bezradnych. Ten fakt mówi, że niezależnie od tego, na jakim etapie w poszczególnych Kościołach lokalnych jesteśmy – wszystkim nam zależy na zaangażowaniu się w działania związane z ochroną dzieci i młodzieży w Kościele. Tę wolę i potrzebę należy teraz przełożyć na konkretne plany i projekty. Dodatkowo został nawiązany kontakt z przedstawicielami kościołów w 4 krajach Azji Środkowej: z Kazachstanu, Kirgistanu, Turkmenistanu i Uzbekistanu, którzy również wyrazili gotowość współpracy.
b. Na pytanie – Czego oczekujesz od współpracy? – respondenci wymieniają jako najważniejszą wymianę doświadczeń, a następnie organizowanie seminariów tematycznych i współpracę w gronie specjalistów.
c. Bardzo interesujące są priorytety wskazane przez respondentów. Są to w kolejności: budowanie systemu prewencji; wsparcie osób skrzywdzonych i współpraca z nimi oraz szkolenia formacyjne. Jeśli chodzi o metodę współpracy to respondenci oczekują przede wszystkim cyklicznych spotkań tematycznych, a następnie współpracy specjalistów i spotkań panelowych.
d. Zgłaszane przez respondentów problemy przynależą do etapu początkowego odpowiedzi na dramat wykorzystywania seksualnego osób małoletnich i bezbronnych. Należą do nich:
i. Brak społecznego uznania, że problem wykorzystywania seksualnego jest problemem społecznym, którego częścią jest problem w Kościele. Oczywiście uznają, że jest to również problem kościelny choćby dlatego, że jako Kościół mamy być nie tylko miejscem bezpiecznym dla wiernych, ale również aktywnym i wiarygodnym obrońcą słabych – dzieci, młodzieży i osób bezradnych – gdziekolwiek one mogą być wykorzystywane.
ii. Brak uznania problemu społecznego sprzyja również temu, że także w Kościele problem ten jest minimalizowany, zaprzecza się czasem jego istnieniu i co najwyżej wskazuje, że mamy do czynienia z poszczególnymi przypadkami.
iii. Przełożeni kościelni nie zawsze są wspierający.
iv. Jest mało profesjonalistów w tej dziedzinie, a jeśli są – to praca, którą podejmują w tym obszarze jest jedną z wielu podejmowanych i to niejednokrotnie na zasadzie wolontariatu.
v. Brak jest też środków finansowych na tę działalność, szczególnie w krajach, gdzie Kościół jest faktycznie Kościołem ubogim. Trudność przeżywają przede wszystkim osoby skrzywdzone, które nierzadko czują się zagubione w procedurach prawnych. Dotyczy to również niektórych osób, które chciałyby im pomóc, czy też przyczyniać się do budowania systemu polityki ochrony dzieci i młodzieży.
III. Aktualnie, we współpracy z PCPM przygotowywane są kolejne kroki dotyczące współpracy, wśród których jako pierwsze są:
- Wybór platformy dla spotkań (prawdopodobnie korzystamy z platformy Teams), gdzie będzie można tworzyć grupy tematyczne, której członkowie będą mogli się spotykać on-line; zrobić bazę materiałów, z których będą mogli korzystać i in.
- Platforma ta będzie pomocą dla tworzących się grup tematycznych. Na początek myślimy o trzech grupach: o grupie prawnej, o grupie osób wspierających i współpracujących z osobami skrzywdzonymi oraz o grupie zajmującej się budowaniem systemu prewencji.
- Organizowanie webinarów tematycznych. Pierwszy z nich, który jest współtworzony z WG1 PCPM jest już zaplanowany na późną wiosnę bieżącego roku.
- Współpraca ta wymaga również finansowania. Został podjęty kontakt z prywatną fundacją zagraniczną.
IV. Chciałbym jeszcze dodać, że nie jest to jedyna płaszczyzna współpracy międzynarodowej, w której uczestniczy COD. Pracownicy i współpracownicy COD są proszeni jako referenci na międzynarodowe konferencje. COD jest również członkiem w Światowym Porozumieniu Na Rzecz Ochrony Dzieci i Młodzieży (Global Safeguarding Alliance – GSA). W ramach GSA, COD współpracuje w realizacji wspólnego projektu badawczego, którego celem jest stworzenie instrumentu pomiaru zdolności instytucji do stworzenia bezpiecznych warunków dla dzieci.
Kraków, 18. 02. 2022 Adam Żak SJ